Zamykamy się w bańkach informacyjnych

Przyjmujemy do siebie informacje, które potwierdzają nasze poglądy i odrzucamy te, które zmuszają do zmiany zdania. Przez to tkwimy w błędzie. 

Inteligentni ludzie wierzą w dziwne rzeczy, ponieważ potrafią inteligentnie bronić swoich przekonań, które uzyskali w mało inteligentny sposób – Michael Shermer

Pisałem już o tym, dlaczego tak trudno zmienić zdanie. Wiemy, że analizowanie odmiennych opinii pobudza obszary mózgu odpowiedzialne za emocje, agresję i reakcje obronne. Pewnie nie raz czuliście, że w środku wszystko Was skręca, gdy czytaliście coś, z czym kompletnie się nie zgadzacie.

Skutkiem tego wszystkiego jest efekt potwierdzenia, czyli tendencja  do preferowania informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania i hipotezy, niezależnie od tego, czy te informacje są prawdziwe.

Na Uniwersytecie Stanforda przeprowadzono eksperyment dotyczący opinii na temat dostępu do broni. Badani sami wybierali, jakie opracowania chcą przeczytać. Nawet gdy byli instruowani, aby rozważyć sprawę obiektywnie, częściej sięgali po opracowania potwierdzające ich punkt widzenia.

Efekt ten jest zwykle tłumaczony jako wynik automatycznego przetwarzania informacji. Ludzie nie oszukują siebie świadomie, ale używają podświadomych schematów przetwarzania informacji. Błędy poznawcze czy mechanizmy obronne są jedynie przykładami.

W dodatku nasza pamięć jest bardzo selektywna. Ludzie mogą oceniać wiarygodność jakiejś informacji na podstawie tego, jak łatwo tę informację sobie przypomnieć. Może to też być związane z faktem, że ludzie skupiają się zwykle na jednej rzeczy, co sprawia, że trudno im testować kilka konkurencyjnych hipotez jednocześnie.

Na tym częściowo opiera się sukces medycyny alternatywnej albo tradycyjnej.  Jeśli pacjent wyzdrowiał, uznawano, że była to zasługa leczenia, nie biorąc pod uwagę alternatywnego wyjaśnienia, że choroba mogła sama ustąpić.

Efekt potwierdzenia nie musi zawsze być zły. Yaacov Trope i Akiva Liberman uważają, że ludzie porównują dwa typy błędów: zaakceptowanie nieprawdziwej hipotezy i odrzucenie prawdziwej hipotezy. Przykładowo ktoś, kto nie doceni szczerości przyjaciela, może traktować go z podejrzliwością i zagrozić w ten sposób przyjaźni. Przecenienie szczerości przyjaciela może być mniej kosztowne. W takiej sytuacji racjonalne jest poszukiwanie, ocenianie i pamiętanie dowodów jego szczerości w nieobiektywny sposób.

Jeśli ktoś wydaje się być introwertykiem lub ekstrawertykiem, pytania dostosowane do tego wrażenia mogą być przejawem większej empatii. Przykładowo rozmawiając z kimś, kto sprawia wrażenie introwertyka, zadanie pytania: Czy krępują cię rozmowy z obcymi? jest przejawem większym umiejętności społecznych, niż zadanie pytania: Czy lubisz głośne imprezy?.

Warto jednak pamiętać, że w wielu sytuacjach efekt potwierdzenia przeszkadza nam w dążeniu do poznania faktów. Zamiast nazywać coś lewacką propadandą, sprawdź, co ma do powiedzenia. Bańki informacyjne są jedną z przyczyn terroryzmu.

Jeśli uważasz, że jesteś inteligentną osobą, to koniecznie przeczytaj, jak inteligencja pomaga… zamykać się w bańkach.